Pîr Muhammed Gencevi hazretleri, Karabağ’ın Gence şehrinden olup, evliyânın büyüklerinden Şems-i Tebrîzî’nin torunlarındandır. On altıncı asırda yaşamıştır. Sözleri çok tesirli bir zat idi. Buyurdu ki: “GÜNAHIN KOKUSU OLSAYDI!”
“İnsan, ölüm, fakr ve ateşin (Cehennem’in) yarış meydanındadır. Allahü teâlâ onun terbiyecisi, peygamberler sürücüsü, kitaplar öncüsüdür, o ise serkeştir, söz dinlemez.”
“Cihânı, karıncanın gözünden daha küçük gören Muhammed Vâsi buyurdu ki: Eğer günâhın kokusu olsaydı, hiç kimse benim yanımda oturamazdı...”
“Büyüklerden biri, saliha bir kadınla evlendi. Gece olunca ona; ‘Ey hanım, pijamamı hazırla yatacağım’ dedi. Hanımı; ‘Efendim, senin Mevlâ’n (sâhibin) yok mu?’ dedi. ‘Vardır’ buyurdu. ‘Senin Mevlâ’n uyur mu, uyumaz mı?’ dedi. ‘Uyumaz’ buyurdu. ‘Mevlâ’n uyanık iken sen uyumaktan hayâ etmez misin?’ dedi.”
“Büyüklerimiz diyorlar ki: ‘Bir kimsenin başkasının emri altında olması, nefsinin emri altında olmasından iyidir.’ Dervişlerden biri, Cuma günleri dışarı çıkar, kimi görse; ‘Mescide hangi yoldan gitmeli?’ diye sorardı. Birisi ona; ‘Senelerdir mescide gidersin, yolu öğrenemedin mi?’ dedi. ‘Biliyorum; ama gittiğimiz yolda mahkûm olmak, hâkim olmaktan daha iyidir’ derdi.”
“BENİM ÖLÜMÜM YAKLAŞTI!..”
Anadan doğma âmâ bir kimse, Pîr Muhammed hazretlerine gelip yalvararak; “Dünyâyı aslâ görmemişim! Bana bir duâ etseniz de gözlerim açılsa, dünyâyı seyretsem” dedi. Âmânın bu yalvarışı üzerine ona duâ etti. “İnşâallahü teâlâ ölümün yaklaştığı sıralarda gözlerin açılır” buyurdu. Daha sonra Pîr Muhammed hazretleri vefât etti. Duâ alan âmâ kimse, epey bir müddet daha yaşadı. Bir gün âniden gözleri açılıverdi. Dostları onun gözlerinin açılmasına çok sevindiler. Bunun üzerine gözleri açılan kimse; “Gözlerim açıldı ama ölümüm de yaklaştı! Zîrâ Pîr Muhammed hazretleri hayatta iken gözlerimin açılması için ondan duâ istedim. Bana duâ edip vefâtım yaklaştığı sırada gözlerimin açılacağını söylemişti. Elhamdülillah o mübârek zâtın duâsı kabûl olunup gözlerim açıldı. Allahü teâlâ bilir, ölümüm de yakındır” dedi. Gözleri açıldıktan birkaç gün sonra vefât etti.